Jazzcafé De Twee Spieghels bestaat vijftig jaar: ’Zwarte muzikanten werden hier als goden onthaald’

Theo de With

Zaterdag 17 september 2022 om 09:00

LEIDEN

Het Leidse jazzcafé De Twee Spieghels bestaat morgen vijftig jaar. Oprichter Ben Walenkamp blikt terug, samen met de huidige kroegbaas Colin van Gestel.

Ben Webster, Dexter Gordon, Art Taylor. Moeiteloos somt Ben Walenkamp een rijtje grootheden uit de jazzmuziek op, die ooit in De Twee Spiegehels hebben gespeeld. ,,Ja, we hebben hier echt legendarische optredens gehad.’’

Walenkamp had in Leiden al een galerie, een koffiebar en een linkse boekhandel gehad, toen bij in 1972 met dit café begon. ,,Er was in dit pand zo’n zaakje met curiosa gevestigd. Ik kocht er een klokje en de eigenaar vertelde me dat hij wilde stoppen. Ik zei meteen: ’ik huur het van je’ en binnen mum van tijd was het een jazzcafé.’’

Uit zijn stamkroeg De Bonte Koe nam hij barkeeper Jan Willem Bruins mee naar het nieuwe café. ,,Hij hield net als ik veel van jazz’’, zegt Walenkamp. ,,En hij stond bekend als de snelste barkeeper van het westelijk halfrond.’’ Ze werden een onafscheidelijk duo, dat later ook het initiatief nam om muurgedichten op Leidse panden te schilderen. Bruins is vorig jaar overleden.

Goden

Walenkamp herinnert zich de jaren 70 als de gloriejaren van de jazz. ,,Er kwamen heel veel zwarte jazzmuzikanten vanuit de Verenigde Staten naar Europa. In Amerika werden ze vaak gediscrimineerd, maar hier werden ze als goden onthaald. Bovendien vonden ze het een verademing om in een klein café te spelen in plaats van in grote zalen. Ze konden direct contact maken met het publiek.’’

De Twee Spieghels was en is nog steeds niet heel groot. Met tachtig gasten is de kroeg stampvol. Achterin de zaak is een bescheiden podium voor muzikale optredens. ,,In wezen is er in die vijftig jaar nauwelijks iets veranderd’’, zegt Walenkamp, terwijl hij de ruimte in zich opneemt.

Aan de muur hangen foto’s en schilderijen van muzikanten en een saxofoon. ,,Dat is in de loop der jaren ontstaan’’, zegt huidig kroegbaas Colin van Gestel. ,,Die foto van Ben Webster lag bijvoorbeeld op zolder bij café Jantje van Leiden. Toen die boven water kwam, vond men dat hij hier moest hangen.’’

Laatste woorden

Het optreden van jazzsaxofonist Ben Webster op 6 september 1973 geldt als een van de meest legendarische uit de geschiedenis van De Twee Spieghels. Hij sloot zijn concert af met de woorden: ’Son, you are young and growing, and I am old and going’. Het bleek zijn laatste optreden, want twee weken later overleed Webster. Zijn ’famous last words’ zijn op een muur in het café vereeuwigd. Nog altijd wordt hij jaarlijks herdacht met een muzikale tribute.

(Tekst gaat door onder de foto.)

Uiteindelijk heeft Walenkamp het café vier of vijf jaar bestierd. ,,Toen was ik het zat en begon ik een restaurant in de Kloksteeg’’, zegt hij luchtig. Toch borrelen steeds meer herinneringen op. ,,In die tijd stond op zaterdag de markt nog hiervoor op straat. Na een marktdag liep het altijd vol. Ik herinner me ook saxofonist Dexter Gordon nog. Hij was ’s middags in Leiden gearriveerd, maar bleek ’s avonds spoorloos. Mijn vriendin Hetty is hem gaan zoeken. Ze vond hem in de WW. Hij was flink in de olie, maar ze heeft hem achter op haar fiets gezet en naar De Twee Spieghels gebracht. Bij ons op het podium heeft hij nauwelijks een noot gespeeld, want hij viel achterover op het drumstel.’’

Uitbaters

Na Ben Walenkamp waren er verschillende uitbaters. Live muziek werd er altijd wel gemaakt, maar soms ging het meer de kant van blues of pop op. Colin van Gestel nam het café in de Leidse Nieuwstraat 12,5 jaar geleden over. ,,Ik was eigenlijk in gesprek over de overname van café The Duke, maar dat ging op het laatste moment niet door. Toen ben ik verder gaan rondkijken in Leiden en dit café is het geworden.’’

,,De deal werd op vrijdag beklonken en ik ging meteen ’s maandags open. Ik had nog niet eens nagedacht over de prijzen van de drankjes. Verder dan een grondige schoonmaakbeurt van het pand was ik nog niet gekomen.’’ Ben Walenkamp denkt na en zegt: ,,In de begintijd betaalde je 35 cent voor een klein pilsje.’’

(Tekst gaat door onder de foto.)

De tijden zijn veranderd. Sinds 2015 brouwt de Leidse brouwerij Pronck een speciaal Spieghelsbier voor het café. Ook haalt Van Gestel zijn eigen wijn uit Frankrijk, waardoor er altijd zes verschillende wijnen per glas verkrijgbaar zijn. ,,Maar jazzmuziek blijft het hoofdbestanddeel van deze kroeg’’, zegt hij. ,,Daarom heb ik de organisatie van de Leidse Jazzweek op me genomen toen die in het slop dreigde te raken. Maar los daarvan is De Twee Spieghels goed voor circa 200 optredens per jaar.’’

Het 50-jarig bestaan wordt zondag 18 september om 15.00 uur gevierd met de ritmesectie van het Jazz Orchestra van het Concertgebouw.